Phật dạy ba việc thường chớ đủ: một là ăn, hai là mặc, ba là ngủ nghỉ;
tức thiếu một chút về những nhu cầu này thì ta sẽ nhẹ nhàng, an nhiên mà
chuyển hóa tâm si mê, chấp ngã. Có một điều mầu nhiệm là khi ta càng
buông xả thì tâm ta càng an ổn, nhẹ nhàng, bình yên hơn. Nó hoàn toàn
ngược lại với thói quen tham lam chất chứa khiến mình thường lo lắng,
bất an vì sợ bị hao hụt, mất mát, bị người khác cướp đi.
Buông
xả ư? Buông cái gì? Xả cái gì? Buông những gì không đáng để nắm giữ,
giống như người đang gánh nặng trên đôi vai chỉ cần để gánh xuống là
thấy nhẹ nhàng; chẳng hạn như người có quá nhiều của cải, tiền bạc, nếu
anh em không có hay thiếu thốn trong cuộc sống thì ta cho.
Có những người
ngộ lắm, nhiều khi thức ăn dùng không hết nhưng thà để cho hư thúi rồi
bỏ chứ không cho một ai. Trong nhà có kinh sách quý nhưng người ta mượn
đọc thì lại không cho.
Xả những gì
nặng cho nhẹ bớt, đừng dính mắc, cố chấp vào đó chỉ làm khổ mình mà
thôi. Có những người khi bị ai nói nặng thì buông một câu lạnh lùng
“quân tử mười năm trả thù chưa muộn”. Dân gian Việt Nam có câu "khi
thương trái ấu cũng tròn, khi ghét trái bồ hòn cũng méo".
Nếu biết sống
buông xả thì an vui cả đời, nếu ích kỷ, nhỏ mọn thì trong lòng bị trói
buộc bởi phiền não tham-sân-si. Người Phật tử chân chính mà không biết
buông bỏ, tha thứ thì cuộc đời tu hành của chúng ta sẽ không có an vui,
hạnh phúc trong giờ phút hiện tại.
Buông xả là
một nghệ thuật làm cho thân tâm được bình an, hạnh phúc. Tiền tài, sắc
đẹp, quyền cao chức trọng và đầy đủ các tiện nghi vật chất khác nếu
không biết đủ sẽ là nhân trói buộc ta vào vòng si mê, tội lỗi.
Thời Phật còn
tại thế, các vị tỳ kheo chỉ ba y một bát, không cầm nắm thêm hay giữ một
cái gì, nên người tu chứng quả vô số, ngàn người tu, ngàn người chứng.
Một người chủ
có một trang trại nuôi bò rất lớn, một hôm ông hớt hãi chạy tìm dáo dát
vì có một số bò của ông vừa bị thất lạc. Ông ta vừa đi, vừa chạy với vẻ
hớt hãi mà hỏi quý thầy rằng, “này các thầy ơi, hồi nãy đến giờ các thầy
có thấy đàn bò của tôi gần 50 con chạy ngang qua đây không?”
Đức Phật nhẹ
nhàng, êm ái trả lời “thưa ông, từ trưa đến giờ chúng tôi không thấy con
bò nào chạy ngang qua đây cả. Ông thử chạy qua phía đồi bên kia xem thử
chúng có ăn cỏ ở đấy không?” Ông lão nghe nói vậy vẻ mặt thêm buồn hiu,
tức tối dậm chân kêu khóc, gào thét lên, “trời ơi, cả sự nghiệp của tôi
có bao nhiêu đó thôi, bây giờ đã tiêu tan hết rồi”. Ông lão vừa chạy,
vừa khóc, trông rất tội nghiệp.
Đợi đến khi
ông lão đi xa, Phật quay sang các vị đệ tử mà nói rằng, “quý thầy rất là
có phước nên không phải mất thời gian bận tâm, lo lắng về cuộc sống
được mất, hơn thua, thành bại; do đó đâu có con bò nào để mất”.
Ngày xưa, khi
Phật còn là một hoàng thái tử có cả cung vàng điện ngọc, vợ đẹp con
ngoan, cùng thân dân thiên hạ. Ngài đã dám từ bỏ tất cả nên được tất cả.
Nhờ vậy, ngày nay chúng ta được thừa hưởng cả một gia tài tâm linh mà
không cần phải mệt nhọc tìm kiếm, tốn hao gì nhiều. Đó là bình yên và
hạnh phúc.
Trong cuộc
sống bề bộn với bao nỗi lo toan để duy trì mạng sống, người Phật tử phải
cật lực làm việc để có miếng ăn, thức uống, và sau đó tuỳ tấm lòng mà
bố thí, cúng dường.
Cho nên, trong
kinh Phật đã chỉ dạy rất rõ ràng và tường tận, “người tu phải xa lìa ba
thứ: cung kính, lợi dưỡng, tu chưa chứng mà nói mình tu chứng; ba thứ
này sẽ làm hại đời tu của chúng ta”.
Ngày xưa, Phật
thấy sự tác hại của việc chứa chấp tài sản là nhân dẫn đến tham lam,
ích kỷ, hẹp hòi, không rộng lượng, làm cho tâm mình bị vẫn đục theo thời
gian. Đức Phật dạy bài kinh “Ông lão bị mất bò” để dạy ta biết mình có
diễm phúc hơn nên sống trong môi trường thuận lợi là không có gì để mất
mà cố gắng học và tu để phát triển gia tài tâm linh; một môi trường có
bậc minh sư chân chính, có thầy lành bạn tốt, có những người biết buông
xả thật sự những được, mất, khen, chê, cung kính và lợi dưỡng. Nhờ vậy,
ta sống bình yên, hạnh phúc mà đi vào đời để chia vui, sớt khổ cùng với
tất cả mọi người.
Thế cho nên tu
nhà, tu chợ sẽ khó hơn tu chùa rất nhiều. Bởi ngoài việc lo tròn nhiệm
vụ đối với người thân và gia đình, người tại gia còn phải đóng góp cho
xã hội và cuối cùng là còn có trách nhiệm hộ trì Tam Bảo. Quý thầy cô
chỉ lo một việc học và tu thôi nên dễ dàng buông xả tâm tham lam, sân
hận và si mê.
Chính vì vậy,
muôn người tu chỉ được vài người chứng là cùng; nhưng nếu vì thế mà mình
không chịu tu thì càng thiệt thòi cho mình hơn. Dấn thân tu học để đạt
được bình yên, hạnh phúc cho mình và giác ngộ cho người là một việc làm
khó khăn đòi hỏi ta phải biết cố gắng, kiên trì, bền chí trong việc tu
học mới đủ khả năng để vượt qua cạm bẫy cuộc đời.
Trong suốt con
đường tu tập để vượt qua các chướng ngại cũng giống như khúc gỗ trôi
giạt trên biển không dính mắc chỗ này, chỗ kia. Ta muốn không bị si mê,
tà kiến, tham ái nhận chìm, không bị người thế gian chi phối, thì người
tu phải dùng cây cung thiền định và lưỡi kiếm trí tuệ để vượt qua mọi
trở ngại mà đến bờ giác ngộ, giải thoát.
Người tu nên
buông xả tâm dính mắc vào vật chất, còn người cư sĩ tai gia có quyền làm
giàu bằng đôi bàn tay và khối óc của mình. Ta chỉ buông xả tâm tham
lam, ích kỷ, hẹp hòi, si mê, nóng giận, thù hằn, ghét bỏ, mà quay trở về
sống với tâm chân thật, không có ta-người, được-mất; nhờ vậy mà mình an
lạc, hạnh phúc ngay tại đây và bây giờ.
Người tu thời
nay khó lòng buông xả vì nhu cầu tiện nghi vật chất quá hưng thịnh. Một
phần do Phật tử quá quý trọng mà cung kính cúng dường, nên dễ làm cho
quý thầy xao lãng việc tu học của mình. Rồi nạn tranh nhau thụ hưởng vật
chất vì sự cung kính, lợi dưỡng, nên càng ngày việc tu học của chúng ta
càng giảm sút rõ rệt.
Thế cho nên,
việc buông xả để tâm không dính mắc vào vật chất đã khó, huống chi
chuyển hóa những thói quen thâm căn cố đế hay tập khí nhiều đời sẽ lại
càng khó hơn.
Muốn ít biết
đủ là phương pháp nhiệm mầu nhằm giúp ta trị liệu các bệnh tật tham lam,
ích kỷ, hẹp hòi. Dù ta có nhiều phước báu nhưng không phải để thụ hưởng
mà chỉ để sẻ chia hay nâng đỡ mọi người khi cần thiết mà thôi. Từ ngàn
xưa cho đến ngày nay, biết bao tu sĩ đã gục ngã chỉ vì không đủ khả năng
vượt qua sự hấp dẫn của vật chất.
Khi ta biết
buông xả, mình luôn mở rộng tấm lòng để nâng đỡ người khác, làm cho họ
được vui là mình đã biết kết nối yêu thương, sẻ chia cuộc sống, làm mọi
người an tâm, không lo lắng, sợ hãi, biết quý trọng và tôn kính lẫn
nhau.
Cuộc đời này
nếu ai cũng khư khư ôm giữ cho riêng mình, không có lòng yêu thương chân
thành, biết giúp đỡ, sẻ chia, thì sự sống đâu còn giá trị và ý nghĩa gì
nữa. Có những thứ ta đáng được thụ hưởng nhưng lại không thụ hưởng; có
những thứ ta đáng được khen ngợi nhưng lại không hãnh diện, tự hào mà
coi thường kẻ khác; mình vẫn luôn khiêm tốn và ý thức rằng ai cũng có
cái hay riêng của họ.
Nhiều khi ta
đáng được an nhàn, thảnh thơi, nhưng không đành lòng thừa hưởng một mình
mà còn dấn thân chia sẻ để mọi người cùng vui. Nhờ vậy, ta buông xả
được những dây mơ rễ má đang còn tiềm ẩn bên trong có tính cách tàn phá,
hủy hại tâm mình. Buông xả các tiện nghi vật chất đã khó, buông xả tâm
chất chứa lại càng khó hơn gấp vạn lần.
Thế cho nên,
người tu là phải nắm chặt đầu dây, giữ vững lập trường, “thà sống đời
đơn giản để trên cầu thành Phật, dưới cứu độ chúng sinh”.
Để có thể thực
hiện được hoài bão và ước mơ cao thượng đó, ta phải biết buông xả từ
những cái nhỏ nhặt nhất. Ta tập theo dõi tâm mình một cách tự nhiên mà
không cần phán xét, mình đang tham thì biết mình tham, mình đang sân thì
biết mình sân, mình đang si thì biết mình si, chỉ cần ta biết rõ ràng
như vậy thì dần hồi tâm ta sẽ được thanh tịnh, sáng trong.
Dù ta biết
chắc mình vẫn chưa thực sự buông xả hết những tâm xấu ác có tính cách
hại người, hại vật, nhưng mình vẫn quyết tâm duy trì bền bỉ và không
ngừng quán sát nó, ắt sẽ có ngày ta làm chủ được bản thân mình hoàn toàn
mà không cần trông đợi thời gian.
Tu trong thời
hiện đại ta có rất nhiều con bò như ông chủ mất bò trên: con bò tham
lam, con bò chất chứa, con bò ích kỷ, con bò hẹp hòi, con bò si mê và
con bò vô cảm. Khi ta sống với những loài bò này, ta sẽ đồng hóa với
loài quỉ đói dù mình đang có tiền muôn bạc vạn.
Dù nhiều tiền
của nhưng ta vẫn chất chứa, vẫn tìm cách vơ vét thêm mà không giúp gì
cho ai thì mình chẳng khác nào loài quỉ đói, nên ta phải quyết tâm tu
theo lời Phật dạy, nương thầy tổ mà tìm cách để những con bò si mê, chấp
ngã trở về chỗ ban đầu là con bò chân thật hay chiếu soi muôn loài vật.
Khi ta biết
từng cảm xúc trong mình như thế nào thì biết rõ như thế đó, những nỗi lo
về con bò không còn tái hiện trong ta nữa. Con đường dấn thân của các
bậc hiền Thánh tuy làm việc, phục vụ nhưng rất an lạc, thảnh thơi, nhờ
biết soi sáng trở lại bằng trái tim hiểu biết và thương yêu.
Cho nên, ta
phải tập sống cho được bằng chất liệu của từ-bi-hỷ-xả trong mọi lúc, mọi
nơi. Nhờ vậy ta có được tờ giấy buông xả là vui vẻ, bình yên, hạnh phúc
cả cuộc đời.
ĐPNN